Üçüncü yılına girmeye hazırlanan Ukrayna savaşını sona erdirmek için Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da başlayan ABD-Rusya görüşmesi, Ukrayna’nın kurtarılmasından ziyade kaynak paylaşımı ve ticari çıkarlara odaklanmış durumda.
Kiev’in yer almadığı heyetlerarası müzakere, Diriyah Sarayı’nda kapalı kapılar ardında yaklaşık 4.5 saat sürdü. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, görüşmelerin “olumlu atmosferde geçtiğini” belirterek, “İlk tur ABD’nin savaşı sona erdirmekte kararlı olduğunu bize gösteriyor” açıklamasında bulundu. Kremlin Dış Politika Danışmanı Yuriy Uşakov, iki ülke heyetlerinin ilerleyen zamanda görüşmeye devam edeceğini söylerken, ABD Başkanı Donald Trump ile Rus mevkidaşı Vladimir Putin arasında düzenlenmesi beklenen liderler zirvesinin tarihini vermenin ise zor olduğunu belirtti.
‘ORTAK OLALIM’ TEKLİFİ
Riyad’daki masanın ticari pazarlığa döküldüğü ise Moskova’nın Amerikan tarafına cazip öneriler içeren ortaklık planı sunmasıyla anlaşıldı. Rusya lideri Putin ve ailesine yakınlığı ile bilinen Doğrudan Yatırım Fonu Başkanı Kiril Dmitriyev, ABD tarafıyla teması sonrasında ilginç açıklamalarda bulundu. Dmitriyev, “Ukrayna ihtilafı yüzünden Amerikalı iş insanları Rusya pazarını terk ederek yaklaşık 300 milyar dolar zarar gördü. Biz burada aramızda yeni bir başlangıç yapılmasını öneriyoruz. İşbirliği önerimiz ABD kayıplarını telafi edeceği gibi Donald Trump’ın söylediği yeniden büyük ve güçlü Amerikanın inşasına katkıda bulunacak. Kuzey Kutup bölgesinde çıkartılmayı bekleyen milyarlarca dolarlık enerji kaynakları var. Bunları birlikte işletebiliriz” ifadelerini kullandı.
KİEV’İ SÖMÜRME PLANI
Pazarlık masasında Kiev’in payına ise “ekonomik sömürge planı” düştü. Trump, Kiev’den “yardımlara karşılık değerli maden” talep etmiş, Ukrayna lideri Volodimir Zelenski bu talebe yeşil ışık yakmış, ancak 7 Şubat’ta önüne gelen anlaşma taslağını reddetmişti. İngiliz The Telegraph gazetesinin ulaştığı anlaşmanın detaylarına göre, Trump’ın “500 milyar dolarlık geri ödeme” talebi, Ukrayna’nın kritik mineralleri üzerinde kontrolün çok ötesine geçiyor. Taslak anlaşma “ABD, Rusya’nın Şubat 2022’de başlayan işgalinden bu yana Ukrayna’ya önemli miktarda maddi destek sağlamıştır. Amerikan halkı, özgür ve güvenli bir Ukrayna’ya yatırım yapmak istemektedir” ifadeleriyle açılıyor.
SANKİ İKİNCİ VERSAY
ABD, yeraltı kaynaklarını çıkarmaktan elde edilen gelirler ile üçüncü taraflara verilen lisanslardan elde edilen gelirlerin yüzde 50’sini istiyor. Ayrıca anlaşmanın New York yasalarına tabi olmasını talep ediyor. Taslakta ABD ve Ukrayna’nın “çatışmaya düşman tarafların Ukrayna’nın yeniden inşasından faydalanmamasını” sağlamak için ortak bir yatırım fonu oluşturmaları gerektiği belirtiliyor. Fon, limanlardan altyapıya; petrolden gaza ve ülkenin büyük yeraltı kaynaklarına kadar neredeyse her şeyi kapsıyor. “Ukrayna’nın ABD tarafından ekonomik olarak sömürgeleştirilmesi” anlamına gelen şartlar, ülkenin gayrisafi yurtiçi hasılasının, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Versay Antlaşması ile Almanya’ya dayatılan tazminatlardan daha büyük bir payına denk. Siyasi analistlere göre Trump’ın dayattığı anlaşmayla Zelenski’nin önünde iki seçenek bulunuyor: Putin’in “askeri işgali” ya da ABD’nin “ekonomik işgali. Bu arada Kremlin Sözcüsü Peskov, savaş sonrası Ukrayna’nın AB’ye ekonomik entegrasyonuna karşı çıkmayacaklarını ancak NATO karşı olduklarını söyleyerek, Putin’in Zelenski ile görüşebileceğini belirtti.
NE KARAR ALINDI
Toplantı sonrası ABD Dışişleri Bakanı Rubio’nun yaptığı açıklamaya göre; Ukrayna’daki savaşı kalıcı şekilde sona erdirmek için üst düzey ekipler atanacak. İhtilaf kalmazsa ABD tarafı AB’den bağımsız Rusya’ya yaptırımları kaldıracak. Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov da, karşılıklı büyükelçilerin atanması konusunun yanı sıra ekonomi, enerji ve uzay alanlarında diyalog konusunda anlaştıklarını belirtti. Ayrıca, “ABD tarafı, Ukrayna ile karşılıklı enerji tesislerine saldırılara bir moratoryum getirilmesini önerdi” dedi.
MASADAKİ İKİ KRİTİK İSİM: İKİSİ DE ‘YATIRIMCI’
Riyad’daki masada “ticari pazarlığı” yürüten iki kritik isim bulunuyor. Rus heyetinde yer alan Doğrudan Yatırım Fonu Başkanı Kiril Dmitriyev ve ABD Başkanı Trump’ın özel temsilcisi, gayrimenkul yatırımcısı Steve Witkoff.
TRUMP’IN ARABULUCUSU: Ortadoğu Özel Temsilcisi olarak Gazze’de İsrail ve Hamas arasındaki ateşkeste etkin rol oynayan Steve Witkoff, geçen hafta da Rusya’da tutuklu bulunan Amerikalı öğretmen Marc Fogel’in serbest bırakılmasını sağlamıştı. Moskova’da Rusya lideri Putin’le 3.5 saat görüştüğü belirtilen Witkoff, Trump’ın dış politikadaki “iş bitirici” ismi olarak nitelendiriliyor.
- PUTİN’İN ARABULUCUSU: Riyad’daki görüşme öncesi Trump’ı ve ekibindekileri “iyi problem çözücüler” olarak tanımlayan Kiril Dmitriyev’in Putin’in ailesiyle yakın bağları var. Eşi Natalia Popova, Putin’in küçük kızı Katerina Tikhonova’nın yakın arkadaşı. Dmitriyev’in Washington’la ilişkileri de eskiye dayanıyor. Trump’ın her iki döneminde de ABD’li mevkidaşlarıyla arka kanaldan iletişimlerde bulunan Dmitriyev, aynı zamanda Trump’ın damadı Jared Kushner’le de yakın. Stanford Üniversitesi mezunu Dmitriyev’in Rus heyetindeki varlığı, Moskova-Washington hattında bir “al-ver pazarlığı” döndüğüne yönelik sinyal olarak görülüyor.