2010 yılının son günleri Kuzey Afrika ve Ortadoğu (MENA) Bölgesi’nde tarihi bir sürecin başlangıcı oldu. Aralık 2010’da Tunus’ta başlayan gösteriler, bölge ülkelerinde onlarca yıllık tahtları ve yönetimlerde yeni bir değişim sürecinin de miadı sayıldı.
SÜRECİN PERDE ARKASI
20 ülkede gerçekleşen protesto ve gösterilerin üzerinden yaklaşık 14 yıl geçti. Mısır, Tunus gibi eylemlerin sert olduğu ülkelerde yeni yönetim sakinlik süreciyle devam ederken, en sert süreci yaşayan Libya, deyim yerindeyse iç savaşla sarsıldı. 2011 yılında devrik lider Kaddafi’nin öldürülmesiyle yeni bir boyut kazanan ülkedeki iç savaş, ülkede Trablus ve Tobruk merkezi iki yönetimi ortaya çıkardı.
Türkiye, Birleşmiş Milletler’in tanıdığı Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne açık destek verirken, Rusya’nın başını çektiği grup ise Tobruk merkezli isyancı General Halife Hafter’e silah sağladı. Binlerce insanın hayatını kaybettiği iç karışıklıktaki Libya’da şimdilik sular durulmuş gibi görünüyor.
FUARA GELDİ, YAŞAR GÜLER İLE GÖRÜŞTÜ
Türkiye’ye uzun süredir olumsuz tavır takınan General Hafter yönetimindeki Tobruk Yönetimi arasında ilk temaslar başlamış görünüyor. Geçtiğimiz ay İstanbul’da düzenlenen SAHA EXPO 2024 Fuarı, bunun ilk önemli adımı oldu. General Hafter’in oğlu Saddam Hafter, Türkiye’ye gelerek bir takım görüşmelerde bulundu.
Korgeneral Saddam Hafter, babasının yönetimindeki orduda Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanlığı göreviyle geldi ve Türkiye Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ile bir araya geldi. Ardından stantları gezen Hafter, Türk savunma sanayisi ürünlerini inceledi. Oğul Hafter’in ikinci görüşmesi ise isyan bayrağı açtığı Trablus merkezli Ulusal Birlik Hükümeti’nin İçişleri Bakanı İmad Trablusi ile yaptığı görüşmeydi. İstanbul’da bunlar yaşanırken, Libya’da da Türkiye adına sessiz ancak önemli adımlar atılıyor.
HAFTER’İN KARARGAHINDA RESMİ TEMAS
Geçen hafta perşembe günü Hafter güçlerinin merkezinde önemli bir görüşme gerçekleşti ve isyancı tarafın Genel Komutanlık Genel Sekreteri Hayri el-Tamimi, Libya’daki Türk askeri ataşesi ve beraberindeki heyeti kabul etti. Bingazi’nin Rajma kentindeki Hafter güçlerinin karargahında görüşmeleri sosyal medya hesabından duyuran El Tamimi, “İki taraf arasında ortak işbirliği yollarının ele alındığını” söyledi.
Bu, Türkiye’nin Libya’daki askeri ataşesi ile Hafter’e bağlı Bingazi güçlerinin yetkilileri arasında duyurulan ilk görüşme oldu. Dün ise Türkiye’nin 2014’te kapattığı Bingazi Başkonsolosluğu 10 yıl aranın ardından yeniden faaliyetlerine başladı. Türkiye’nin ülkede yinelediği barış çağrısı, enerji zengini Libya’da önemli bir açılımın da sinyallerini veriyor.
YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİĞE LİBYA’DA BAŞLADIK
Ülkede devasa su kanalları açan, 5 yıldızlı otellere imza atan, kıtanın en modern havalimanlarını kuran Türk şirketleri için önemli bir ülke Libya. 1973 yılında yurtdışı müteahhitlik uygulamalarına ilk adım attığımız ülke. Aradan geçen yarım asırlık süreden bu yana Türk müteahhitleri 137 ülkede 522.1 milyar dolar değerinde 12 bin 317 proje üstlenirken, Libya’nın payı hala oldukça yüksek.
10 yılı aşkın süredir ülke iç savaşla uğraşmasına rağmen, Türkler Libya’da, yaklaşık 32 milyar dolarlık iş üstlenmişti. Yani toplam yurtdışı müteahhitliği işlerindeki payı yüzde 6.5 civarında gerçekleşti. Yeni süreçle birlikte Libya’da sağlanacak barış ortamı, Türkiye’nin asırlardır devam eden tarihi bağların tekrar güçlenmesine, yara alan ekonomik ilişkilerin de tekrar onarılmasını sağlayacak.
LİBYA’NIN İTHALATINDA TÜRKİYE FARKI
Geçen yılı 21 milyar dolarlık ithalatla kapatan Libya’da Türkiye dikkat çeken bir paya sahip. Çin 3.9 milyar dolar ve yüzde 19 payla ilk sırada yer alıyor. Türkiye, 3.2 milyar dolar ve yüzde 16’lık pay ile ikinci. Türkiye’yi yüzde 9’lıuk pay ve 1.8 milyar dolarla İtalya izliyor. Libya’nın sınır komşusu Mısır ise 1.8 milyar dolarla dördüncü sırada. 5’inci ise 1.7 milyar dolarla Yunanistan.
TİCARET HACMİ 4 MİLYAR DOLARA DAYANDI
Türkiye ile Libya arasında ticaret hacmi 2002 yılında 1 milyar doların biraz altındaydı. 2005 yılında 2 milyar 373 milyon doları gören ticaret, 2010 yılında 2 milyar 358 milyon dolarla kapandı. İç savaşın en sert geçtiği sürece denk gelen 2015 yılında 1.6 milyar dolara kadar düşen ticaret, 2021 yılında 3.5 milyar dolara dayandı. 2022’de 2 milyar 608 milyon dolarlık hacim, 2023’te rekor kırarak 3 milyar 799 milyon dolar oldu. Geçen yıl bu ticaretin 3.26 milyar doları ihracat, geri kalan 538 milyon doları ise ithalat olurken, denge 2.72 milyar dolarla Türkiye lehindeydi.
